Tramwaj czy autobus?

Wśród bezsprzecznych zalet lekkiej kolei wymieniana jest duża zdolność przewozowa – wynosząca od 3 do 11 tys. pasażerów na godzinę w jednym kierunku. Lepszymi wynikami może pochwalić się jedynie ciężka, tradycyjna kolej oraz metro – jednak nakłady inwestycyjne na tabor i infrastrukturę są w tym przypadku o wiele większe. Zbliżone wyniki osiągają także systemy transportowe opierające się na masowym wykorzystaniu autobusów, jakie można spotkać w Ameryce Łacińskiej. Jednak w tym przypadku dodatkowymi kosztami jest wysoka emisja zanieczyszczeń do atmosfery i zwiększony poziom emitowanego hałasu.

Zdolność przewozowa tramwajów i lekkiej kolei zwiększana jest dodatkowo przez wyższą wartość przyspieszenia, osiąganą w przestrzeni miejskiej przez pojazdy szynowe w porównaniu z autobusami. Ta zaleta potęgowana jest przez wykorzystanie takich rozwiązań, jak wprowadzenie uprzywilejowania dla tramwajów na skrzyżowaniach z sygnalizacją świetlną (tzw. zielona fala) i wydzielanie torowisk z ciągów komunikacyjnych. Owocuje to wyższą prędkością rozkładową (20-30 km/h) i skróceniem czasu podróży. Dodatkowymi rozwiązaniami są tutaj także zmniejszenie czasu zatrzymywania się pojazdów na poszczególnych przystankach poprzez rozmaite udogodnienia dla pasażerów, umożliwiające im sprawniejsze wsiadanie (szersze drzwi, tramwaje ultraniskopodłogowe – ULF, szczególnie wygodne dla osób starszych i niepełnosprawnych), a więc szybszą wymianę pasażerów niż w autobusach. 16-metrowy nowoczesny tramwaj zabiera ponadto na swój pokład o 70 proc. więcej pasażerów niż standardowy niskopodłogowy autobus i o 10 proc. więcej niż autobus przegubowy.

Zalety ekonomiczne

Wśród ekonomicznych zalet wykorzystywania tramwajów w porównaniu z transportem autobusowym wymienia się oszczędność kosztów pracy (jeden motorniczy wystarczy dla prowadzenia tramwaju wieloczłonowego lub wielowagonowego), lepsze wykorzystanie przestrzeni miejskiej (linia tramwajowa potrzebuje mniej miejsca niż np. wydzielony pas dla autobusów, przy zachowaniu tej samej zdolności przewozowej), wolniejsze zużycie infrastruktury oraz niższą amortyzację (tramwaj amortyzuje się w 14 lat, autobus – w 7 lat). Ważna jest także większa „żywotność” taboru tramwajowego. Może on być wykorzystywany przez 25-30 lat. Dla porównania, bezpieczne użytkowanie autobusu to okres 15-20 lat. Oczywiście mowa tutaj o standardach zachodnioeuropejskich. W naszej rzeczywistości, z powodu nagminnego niedoinwestowania, często są one nieprzestrzegane.

Tramwaj jako czynnik miastotwórczy

Nie bez znaczenia są tutaj również zalety wynikające z psychologicznej konstrukcji człowieka i jego subiektywnego postrzegania świata. Nowoczesne systemy tramwajowe postrzegane są przez mieszkańców jako sprawniejsze i bardziej prestiżowe dla miasta niż komunikacja autobusowa. Badania przeprowadzone w USA i Europie na przestrzeni ostatnich 50 lat wskazują, że zazwyczaj aż 30-40 proc. osób, które rezygnują z indywidualnego transportu samochodowego, wybiera tramwaje. Dla porównania, tylko niespełna 5 proc. przesiada się do szybkich autobusów. W Hadze nowo wybudowana linia tramwajowa, która zastąpiła połączenie autobusowe, przyciągnęła o 22 proc. więcej pasażerów (32 proc. poza godzinami szczytu). Podobne były wyniki badań mających na celu sprawdzenie, czy i w jaki sposób budowa połączeń lekkiej kolei przyczyniła się do rewitalizacji określonych obszarów miejskich. W północnoamerykańskich miastach, w których je przeprowadzono (Jersey City, Portland i Toronto), stwierdzono rozwój dzielnic skomunikowanych za pomocą tramwajów z centrum aglomeracji, przejawiający się spadkiem bezrobocia wśród mieszkańców, zwyżką cen nieruchomości, zwiększoną liczbą wydawanych pozwoleń na budowę itd. Podobnych efektów nie zauważono wcześniej, gdy obszary te obsługiwane były jedynie przez komunikację autobusową.

Transport tramwajowy uznaje się za znacznie bezpieczniejszy niż autobusowy. Mniejsza liczba wypadków z udziałem tramwajów to efekt przewidywalności trasy pojazdu szynowego – motorniczy nie może zbyt często zmienić z ustalonego toru jazdy, w przeciwieństwie do kierowcy autobusu. Z drugiej strony, nie ma on możliwości także wykonania nagłego skrętu w razie kursu kolizyjnego.

Tramwajowe minusy

Wśród wad tramwajów najczęściej wymienia się wysoki kosz budowy infrastruktury, jak również całkowitą „sztywność” raz ustalonych tras – z oczywistych względów, w przeciwieństwie do komunikacji autobusowej, nie ma możliwości elastycznego zmieniania tras, dowolnego przesuwania przystanków, ustanawiania objazdów itd. Infrastruktura wykorzystywana przez tramwaje, dedykowana wyłącznie temu środkowi transportu pasażerskiego, najczęściej budowana jest od zera. Z dróg kołowych korzystają natomiast także m.in. osoby wierne indywidualnemu transportowi samochodowemu. Stosunkowo wysoki koszt budowy linii tramwajowych sprawia, że rozwiązanie to staje się opłacalne jedynie w większych miastach, gdzie zagwarantowane jest utrzymywanie się dużych potoków pasażerów.

Na uwagę zasługuje także mniejsza manewrowość tramwajów, spowodowana względami wymienionymi powyżej. W przypadku poważnej awarii, której usunięcie zajmuje dużo czasu, na linii najczęściej tworzą się zatory złożone z kolejnych nadjeżdżających pojazdów. Ich rozładowanie zazwyczaj jest bardzo trudne, a objechanie przez kolejne tramwaje – często niemożliwe. Zupełnie inna sytuacja jest w przypadku transportu autobusowego.

26 września w Warszawie Wydawnictwo Rynek Kolejowy zorganizuje Kongres Transportu Publicznego. Z tym wydarzeniem związane będzie inne spotkanie - 27 września odbędzie się Forum Inwestycji Tramwajowych. Podczas niego uczestnicy dyskutować będą m.in. na temat roli szynowego transportu publicznego w generowaniu wzrostu ekonomicznego w metropoliach oraz nowych inwestycji tramwajowych w naszym kraju.

Więcej informacji, program i formularz rejestracyjny - tutaj.