Rekordowa praca przewozowa przewoźników cargo w 2022 roku. Gorzej z masą ładunków

Na przestrzeni ostatnich 10 lat mieliśmy do czynienia z trendami wzrostowymi i spadkowymi w przewozach towarów koleją. Najwyższy poziom przewiezionej masy, 250,3 mln ton, osiągnięty został w 2018 r. W kolejnych dwóch latach przewożona masa spadła do poziomu 223,2 mln ton w 2020 r. W tym roku rynek transportu towarowego najbardziej odczuł skutki globalnej pandemii. Trend spadkowy odwrócony został już w kolejnym, 2021 r., kiedy to kolej przetransportowała 243,6 mln ton, a w 2022 r. masa przewiezionych towarów wyniosła 248,6 mln ton, co jest drugim pod względem wielkości wynikiem kolejowego transportu towarowego w ciągu ostatnich 10 lat.



Rekordowy dla przewozów towarowych był marzec

Miesiącem z najlepszym wynikiem pod względem przewiezionej masy był marzec – 22,9 mln ton. Był to najwyższy wynik miesięczny osiągnięty od 2012 r. 

W okresie kwiecień – listopad masa przewiezionych towarów oscylowała w granicach 20,5-21,3 mln ton. Najsłabszymi miesiącami 2022 r. były styczeń i grudzień, kiedy to masa przewiezionych towarów nie przekroczyła 20 mln ton.

W 2022 r. przeciętnie w każdym miesiącu kolej przewoziła 20,7 mln ton. Dla porównania w 2021 r. średnio miesięcznie transportowane było 20,3 mln ton, a poziom masy 20 mln ton miesięcznie nie została przekroczona w czterech miesiącach (w styczniu, lutym, kwietniu i czerwcu).

Udziały w rynku pod względem masy przewiezionych towarów

Wśród przewoźników, których udział w rynku przewozów towarowych według masy przewiezionych towarów przekroczył 0,5% znalazło się 27 podmiotów. To o 2 przedsiębiorstwa więcej niż w 2021 r. Niezmiennie liderem rynku pod względem udziału w przewiezionej masie towarów jest PKP Cargo. W 2022 r. udział ten jednak zmniejszył się o 1,1 punktu procentowego i wyniósł 35,5%.

Drugie w zestawieniu DB Cargo Polska osiągnęło udział na poziomie 15,9%, co oznaczało spadek o 0,9 punktu procentowego. Lotos Kolej, która była trzecia w zestawieniu zanotowała spadek udziału o 0,1 punktu procentowego, osiągając 5,2%.




Rekordowa praca przewozowa

Rekordowy wynik w 2022 r. osiągnięto w pracy przewozowej – 62,5 mld tonokilometrów. Pierwszy raz od kiedy UTK zbiera dane, roczna praca przewozowa przekroczyła 60 mld tonokilometrów. Wynik za 2022 r. oznaczał wzrost o 11,7% w stosunku do 2021 r.

Czynników, które odpowiadają za znaczący wzrost pracy przewozowej było kilka. Pomimo konieczności ograniczenia przewozów na kierunku wschód – zachód realizowano inne przewozy wewnątrz kraju lub z portów morskich w kierunku północ – południe. W pierwszym kwartale roku miał miejsce wzmożony transport towarów takich jak paliwa kopalne (w szczególności węgiel kamienny), rudy metali, produkty wytwórstwa przemysłowego, w związku z ryzykiem nałożenia embarga na produkty z Rosji i Białorusi.

W kolejnych miesiącach transportowano wszelkiego rodzaju produkty z i do Ukrainy, co wpłynęło na otwarcie nowych kierunków dystrybucji. W tym czasie zwiększyły się przewozy wszelkiego rodzaju kruszyw, materiałów budowalnych i paliw kopalnych. Prowadzone na dużą skalę remonty na infrastrukturze kolejowej również miały wpływ na wydłużoną odległość przejazdu na niektórych kierunkach. W zakresie pracy przewozowej każdy pojedynczy miesiąc w 2022 r. osiągał wyższe parametry niż w 2021 r. Tylko w styczniu, lutym i grudniu nie została przekroczona liczba 5 mld tonokilometrów, natomiast największe wzrosty rok do roku miały miejsce lutym (15,6%), czerwcu (17,3%), maju (15,5%) i kwietniu (15,2%).



Udziały w rynku pod względem pracy przewozowej

W 2022 r. udział w wykonanej pracy przewozowej dla PKP Cargo spadł o 1,4 punktu procentowego. do 39,3%. Druga pod względem udziału była spółka Lotos Kolej, której udział w rynku również się zmniejszył do 9,1% (o 0,9 punktu procentowego). DB Cargo Polska, które w 2021 r. było czwartym przewoźnikiem pod względem udziału, w 2022 r. odnotowało wzrost o 0,17 punktu procentowego i z udziałem 5,28% zajęło trzecie miejsce w zestawieniu. Udziały PKP LHS zmniejszył się o 0,3 punktu procentowego.

W 2022 r. 25 przewoźników osiągnęło przynajmniej 0,5% udziału w rynku pod względem wielkości wykonanej pracy przewozowej. Zmniejszył się jednak ich ogólny przychód w udziale na rzecz kolejnych mniejszych przedsiębiorstw, które łącznie zwiększyły swój udział o 0,7 punktu procentowego W porównaniu z rokiem wcześniejszym pułap 0,5% przekroczyły Lubelski Węgiel Bogdanka i Żwirownia Dolata.



Praca eksploatacyjna

Praca eksploatacyjna wyniosła w 2022 r. 87,2 mln pociągokilometrów o 6,7% więcej w porównaniu do roku poprzedniego. Wyższa wartość odnotowana została jedynie w 2018 r.

Średnia odległość przewozu

Wysokie wartości pracy przewozowej i pracy eksploatacyjnej wpłynęły również na rekordową średnią odległość przewozu 1 tony, która w 2022 r. wyniosła 251 km, o 21 km więcej niż w roku poprzednim.

Podsumowanie

Kolejowym przewoźnikom towarów udało się osiągnąć dane eksploatacyjne na wyższym poziomie niż w poprzednich trzech latach. Utrudnienia w realizowaniu tras na szlakach wschód – zachód (w tym na Nowym Jedwabnym Szlaku) na takim poziomie jak dotychczas nie wpłynęły niekorzystnie na ogólny wynik przewozowy. Niestabilna sytuacja na rynkach paliw i w szczególności energetyki wpłynęła na zwiększenie kosztów, jakie przewoźnicy musieli w ubiegłym roku ponosić. Wraz z rosnącymi cenami energii nastąpił wzrost pozostałych kosztów, co automatycznie przełożyło się na mniejszą konkurencyjność kolei na rynku przewozowym. Ceny energii mogą definiować sytuację na rynku również w 2023 r.

Po okresie pandemii rynek musiał ponownie dostosować się do wymagań, jakie zostały przed nim postawione. Szczególna potrzeba dostosowania do nowych warunków widoczna jest u przewoźników intermodalnych, co odzwierciedliło się w spadkach, których ten segment rynku doświadczył. Zmiana kierunku dostaw i poszukiwanie przez spedytorów alternatywnych kanałów transportu wpłynęły na spadek połączeń tranzytowych przez Polskę.

Sytuacja kryzysowa spowodowana wojną w Ukrainie determinowała również funkcjonowanie spółek kolejowych. Rezygnacja z zakupu surowców energetycznych z Rosji wymagała dywersyfikacji ich dostaw. Konieczność zapewnienia ciągłości w dostawach w szczególności węgla kamiennego zaangażowała przewoźników (w tym głównie największego przewoźnika spółkę PKP Cargo) do masowego transportu tego surowca z portów morskich. Polscy przewoźnicy angażowali się również w transport towarów (w szczególności produktów rolnych) z objętej wojną Ukrainy. Dlatego na całościowe dane eksploatacyjne za 2022 r. należy również patrzeć przez pryzmat realizacji nagłych przewozów na dużą skalę.

Pomimo wymagającej sytuacji rynkowej wśród nowych przedsiębiorstw istnieje zainteresowanie realizacją przewozów towarowych koleją. W 2022 r. wydano 10 nowych licencji dla przewoźników kolejowych. W tym samym okresie cofnięte zostały 4 licencje. Należy mieć na uwadze, że jednak nie wszyscy przewoźnicy, którzy licencje w minionym roku otrzymali, realizowali przewozy.

Przewoźnicy wskazują na wiele barier utrudniających efektywną realizację przewozów. Z II Raportu z konsultacji Prezesa UTK z przedstawicielami rynku kolejowych przewozów towarowych wynika, że jako główne czynniki ograniczające konkurencyjność względem innych rodzajów transportu wymieniane są zbyt długi czas przewozu, niska punktualność, niewystarczająca jakość infrastruktury oraz ograniczenia w infrastrukturze załadunkowej i wyładunkowej.