Pierwsza linia kolejowa połączyła Afganistan z Iranem

Afganistan i Iran 10 grudnia 2020 roku zainaugurowały pierwsze połączenie kolejowe między krajami, wyrażając przy tym nadzieję, że ten przełomowy ruch poprawi handel i połączenia turystyczne w całym regionie. To władze Iranu w większości sfinansowały budowę linii po obu stronach granicy w ramach pomocy rozwojowej dla Afganistanu po obaleniu reżimu talibów w 2001 roku. Docelowo kolej ma połączyć irański Khaf i afgański Herat na łącznej długości 225 km. Linia umożliwi transport ok. 6 mln ton towarów rocznie oraz zapewni transport dla miliona pasażerów.

Inwestycje w kolej warte ponad pół miliarda dolarów 

Projekt kolejowy Khaf-Herat obejmuje łącznie cztery odcinki, z których dwa znajdują się w Iranie, a kolejne dwa w Afganistanie. To właśnie pierwsze trzy odcinki – o łącznej długości 140 km – zostały zainaugurowane w grudniu 2020 r. Testowy pociąg towarowy przetransportował 500 ton cementu między stacją Khaf w Iranie a stacją Razanak (nieopodal miejscowości Ghorjan) w Afganistanie.

Budowa linii Khaf-Herat, będącej częścią korytarza kolejowego Iran-Afganistan (z połączeniem do linii kolejowych łączących Chiny i Europę), rozpoczęła się w 2007 roku. W budowę pierwszych trzech odcinków kolei Khaf-Herat Cała inwestycja to koszt 665 mln dolarów, które w większości ponosi Iran. Ostatni odcinek do Heratu jest ukończony w około 80 procentach i jest finansowany przez Włochy. Budowę 85-kilometrowego etapu rozpoczęto w grudniu 2020 r.

Prezydent Afganistanu Ashraf Ghani określił kolej jako „cenny dar od Iranu”, który pomoże odnowić starożytny Jedwabny Szlak. Prezydent Iranu Hassan Rouhani uznał natomiast inaugurację za „historyczny dzień” dla obu krajów i określił go jako bramę Afganistanu do Europy, zapewniając, że przyczyni się to do rozwoju regionalnego, bezpieczeństwa i stabilności. Rouhani dodał, że zakończenie projektu, który rozpoczął się w 2007 roku, jest wyraźnym wskazaniem, jak Iran ceni rozwój swojego sąsiada, mimo że Iran znajduje się w trudnych warunkach gospodarczych z powodu sankcji USA.

– Handel może przynieść bardzo potrzebną stabilność geostrategiczną w regionie – powiedział Torek Farhadi, były doradca rządu afgańskiego. Farhadi, który służył również w Międzynarodowym Funduszu Walutowym, dodał, że powiązanie Khaf-Herat potencjalnie ułatwi afgański eksport suszonych owoców i kamieni marmurowych do Azerbejdżanu i Turcji. Przyznał także, że dla Iranu kolejowe połączenie otwiera lepsze możliwości eksportu towarów do krajów Azji Środkowej, takich jak Tadżykistan i Kirgistan. – Cały region Iranu, Afganistanu i Pakistanu ma stłumiony, niewykorzystany potencjał handlowy, przez co kraje te mogą eksportować więcej do reszty świata – podkreślił Farhadi.

Pierwsza linia kolejowa w Afganistanie została zbudowana w 1907 r., jednak dziesiątki lat wojny doprowadziły do poważnych zaniedbań w krajowym systemie kolejowym, a także w systemie dróg i mostów. Był to także główny czynnik zniechęcający do rozwoju transportu. To dlatego niedawno uruchomiona linia kolejowa – pierwsza w Afganistanie o standardowym rozstawie – jest oznaką wielkiego przełomu w całym regionie. Kraj może po raz pierwszy skorzystać z kolei, która zapewnia dostęp do Turcji i Europy przez irańskie porty w Zatoce Perskiej.

Linia Khaf-Herat to jednotorowa linia kolejowa o standardowym rozstawie torów 1435 mm, która biegnie przez nierówny, ale suchy teren. Maksymalna prędkość pociągów wynosi 120 km/h dla przewozów towarowych i 160 km/h dla przewozów pasażerskich, przy nacisku na oś do 25 ton.

Aspiracje Iranu sięgają poza Afganistan

Kolej Khaf-Herat jest tak naprawdę częścią dużego porozumienia między Iranem, Indiami i Afganistanem, które miało na celu rozwój południowo-wschodniego portu Chabahar. Indie wspólnie z Irańczykami rozwijają Chabahar jako niezawodną drogę do Azji Środkowej. Ma to stanowić konkurencję dla portu Gwadar w Pakistanie, który jest rozwijany przez rywala Indii – Chiny.

Położone nad Morzem Omańskim Chabahar jest częścią Międzynarodowego Korytarza Transportowego Północ-Południe, strategicznego szlaku handlowego zawiązanego między Iranem, Indiami i Rosją w 2000 r. Po ukończeniu korytarza łączącego Azję i Europę, transport tą trasą ma być o 40 procent krótszy i tańszy do 30 procent niż przy obecnych trasach.

Nowa linia kolejowa jest najnowszym z serii projektów, które Iran zrealizował, głównie w zachodnich regionach Afganistanu, w ramach finansowych zobowiązań na odbudowę Afganistanu. Teheran był jednym z największych darczyńców na konferencji w Tokio w 2002 roku, obiecując pomoc większą niż Indie, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Turcja, Norwegia, Szwajcaria, Australia i Pakistan razem wzięte.

Inwestycje Iranu w zachodnich regionach Afganistanu odzwierciedlają silne więzi historyczne i kulturowe między tymi dwoma narodami. Znaczące są również korzyści gospodarcze, zwłaszcza w czasie, gdy Iran podlega surowym amerykańskim sankcjom nałożonym przez administrację Trumpa. Kraj jest obecnie największym partnerem handlowym Afganistanu, a za nim plasują się Chiny i Pakistan. Dlatego poza celami gospodarczymi i kulturowymi Iran chce poprawić bezpieczeństwo swoich granic, stworzyć więcej miejsc pracy i zmniejszyć ubóstwo w nadziei na zmniejszenie nielegalnej imigracji z Afganistanu. Kraj stara się również poprawić dostęp do ważnych surowców, takich jak kopalnie rudy żelaza w zachodnim Afganistanie.

Iran ważnym punktem korytarzy transportowych

Iran postrzega także kolej Khaf-Herat jako sposób na przeciwdziałanie sankcjom USA i poprawę powiązań gospodarczych z sąsiadami. Iran ma już połączenia kolejowe z Turkmenistanem, Pakistanem i Turcją i oczekuje się, że do końca 2021 r. zakończy sześć kolejnych projektów kolejowych. Trwające projekty połączą krajową sieć kolejową z Astrą w Azerbejdżanie i Basrą w południowym Iraku.

Lokalizacja Iranu czyni go idealnym węzłem tranzytowym dla śródlądowej Azji Środkowej. Mimo że kraj stał się dotychczas punktem wielu międzynarodowych korytarzy – w tym Międzynarodowego Korytarza Transportowego Północ-Południe (INSTC), Korytarza Transportowego Wschód-Zachód (Starożytny Jedwabny Szlak), Korytarza Azji Południowej i Korytarza Europy, Kaukazu i Azji (TRACECA) – sankcje USA oraz niegospodarność władz i złą politykę zagraniczną polityków osłabiły potencjał Teheranu. Stąd obawy, że kraj może zostać wykluczony z głównych międzynarodowych korytarzy. Kraj stoi także przed wyzwaniem ze strony Pakistanu, który również stara się odegrać podobną rolę tranzytową.

W międzyczasie Europa i Stany Zjednoczone od dawna starają się promować rozwój linii kolejowych na Kaukazie Południowym, aby ominąć zarówno Iran, jak i Rosję. W obliczu niedawnego konfliktu o enklawę Górskiego Karabachu i otwarcia korytarza Zengezur przez południową Armenię, Turcja ogłosiła również plany budowy linii kolejowej do Azerbejdżanu przez Nachiczewańską Republikę Autonomiczną, która docelowo także dotrze do Baku.


Źródła:
mrud.ir (Ministerstwo Dróg i Rozwoju Miast Islamskiej Republiki Iranu)
irna.ir
railway-technology.com
atlanticcouncil.org