Majewski: Odmowa zatwierdzenia potwierdza, że stawki są zbyt wysokie

W postępowaniu administracyjnym w sprawie zatwierdzenia stawek PKP PLK na rj. 2017/18 Fundacja ProKolej uczestniczyła jako organizacja społeczna i podmiot na prawach strony. Na początku lipca po kilu etapach szczegółowych analiz złożyliśmy do Prezesa UTK wniosek o odmowę zatwierdzenia stawek, bo w naszej opinii narodowy zarządca infrastruktury nie zastosował wszystkich instrumentów prowadzących do obniżenia opłat.

Pierwszym elementem budzącym wątpliwości był sam wzrost stawek. Po zebraniu danych oraz stanowisk prezentowanych m.in. przez przewoźników nie potwierdziła się zawarta we wniosku stawkowym informacja o planowanej stabilizacji kosztów. Wręcz przeciwnie – ceny dostępu do infrastruktury istotnie wzrosły. I to w sytuacji, gdy od wielu lat koszt dostępu do infrastruktury kolejowej w Polsce jest rażąco wysoki w porównaniu z innymi zarządcami europejskiej infrastruktury kolejowej i nie koresponduje z oferowaną jakością.

Według naszych analiz źródłem problemu było włączenie do kalkulacji elementów, które zgodnie z prawem powinny nie mogły się w niej znaleźć. W szczególności dotyczyło to kosztów, które nie stanowią rezultatu wykonywania przewozów pociągami. Całkowity lub częściowy brak wymaganego prawem związku w tym zakresie dotyczył łącznie w kilkunastu pozycji o wartości ponad 925 mln. Konkretne przykłady to koszty „akcji zima”, albo konserwacja i diagnostyka torów i rozjazdów, przejazdów kolejowo-drogowych, mostów i wiaduktów czy urządzeń sterowania. Obowiązek odśnieżania, konserwacji i diagnostyki jest bowiem stały, bez względu na natężenie ruchu pociągów.

Drugim elementem zupełnie zmieniającym skutki ewentualnego zatwierdzenia cennika okazała się zmiana kategorii linii kolejowych. Spowodowała ona, że bezpośrednie porównanie poszczególnych stawek, nawet dla identycznych parametrów pociągu nie dawało obrazu rzeczywistej podwyżki.

I tak, dla przewozów pasażerskich zmiana kategorii na niższą dotyczyła 144 fragmentów odcinków o łącznej długości ponad 1,6 tys. km, natomiast na wyższą ponad 250 odcinków przekraczających łącznie 5 tys. km. Wśród odcinków istotnie tańszych w znajdują się głównie krótkie fragmenty linii i łącznice, takie jak Targówek - Warszawa Praga, Opole Główne - Opole Zach., Warszawa Zach. - Warszawa Aleje Jerozolimskie. Odcinki z podwyższoną kategorią położone są natomiast na głównych ciągach komunikacyjnych takie jak Nasielsk - Działdowo - Iława Główna - Malbork - Szymankowo, Pruszcz Gdański - Gdańsk Południowy, Częstochowa - Herby Stare - Liswarta, Podłęże - Tarnów - Dębica, Tychy - Pszczyna, Kalety - Lubliniec - Kluczbork, Wrocław - Rawicz.

W ruchu towarowym zmiana kategorii na niższą dotyczy 171 odcinków (2 245 km) i również skutkuje spadkiem cen na krótkich fragmentach i łącznicach. Wzrosty obejmują natomiast prawie 300 odcinków, o długości ponad 6 tys. km i podobnie jak w przewozach pasażerskich główne relacje (Konin - Swarzędz - Poznań Wschód, Nasielsk - Iława - Malbork - Szymankowo, Tarnowskie Góry TGE - Kalety - Lubliniec, Pyskowice - Paczyna - Strzelce Opolskie, Jelcz Miłoszyce - Czernica Wrocławska, Września - Gniezno, Poznań Główny - Kiekrz, Kobylnica - Gniezno, Inowrocław - Toruń Główny). W rezultacie kategorie spadają tam gdzie ruch jest ograniczony, bądź odległości są niewielkie, a rosną na długich, mocno obciążonych ciągach komunikacyjnych.

Trzeci problem projektu cennika wynika z faktu, że dokumenty nie zawierają elementów gwarantujących, że zarządca infrastruktury będzie dążył „do zmniejszenia kosztów zapewnienia infrastruktury i wielkości opłat za dostęp do niej” – tj. mechanizmu wskazanego w orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości w sprawie przeciwko Polsce sprzed 4 lat.

Dzięki decyzji Prezesa UTK udało się zatrzymać wzrost cen dostępu do torów, ale na pytanie czy na dłużej odpowiedź dopiero poznamy. Złożenie wniosków o zatwierdzenie Cennika PKP PLK, podobnie jak pozostałych zarządców infrastruktury nałożyło się w czasie z terminem wydania i wejścia w życie rozporządzenia sprawie udostępniania infrastruktury kolejowej.

Odmowna decyzja Prezesa UTK to nie tylko jasny sygnał, potwierdzający że stawki dostępu do torów są w Polsce zbyt wysokie, ale również szansa dająca możliwość gruntownej weryfikacji metodologii kalkulacji stawek i dostosowania jej do nowych wymagań prawnych. Należy się spodziewać, że narodowy zarządca infrastruktury przygotuje w najbliższym czasie poprawiony cennik, choć nie wykluczałbym że jeśli okaże się on wyraźnie niższy od aktualnie obowiązującego skorzysta z możliwości przedłużenia na kolejny rozkład jazdy stawek obecnie obowiązujących.