Korzystniejsze prognozy dla rynku kolejowego w Polsce w nowej odsłonie Pasażerskiego Modelu Transportowego CPK

Pasażerski Model Transportowy to zaawansowane narzędzie planistyczne zaprezentowane przez CPK w grudniu 2020 roku. Dzięki jego możliwościom technicznym, da się oszacować wpływ zarówno inwestycji kolejowych o charakterze strategicznym, takich jak budowa Kolei Dużych Prędkości w Polsce, jak i tych lokalnych czy regionalnych.

Od momentu debiutu program przeszedł cztery aktualizacje uwzględniające nowe dane i został bezpłatnie udostępniony już blisko 50 podmiotom z Polski i świata, m.in. instytucjom badawczym, samorządowym czy spółkom np.: PKP PLK, GDDKiA, PKP Intercity, Kolejom Mazowieckim czy Łódzkiej Kolej Aglomeracyjnej.

Prognozy PMT posłużyły do stworzenia już około 150 opracowań i projektów. Najnowsze dane uwzględniające m.in wnioski z realizowanych przez CPK studiów techniczno – ekonomiczno – środowiskowych (STEŚ) dla nowych linii oraz modernizacje i budowy linii kolejowych, powstających w ramach programu „Kolej Plus”, pozwalają optymistyczne patrzeć na rozwój tej gałęzi transportu publicznego.

Od ogółu do szczegółu

Sieciowa prognoza ruchu – to podstawowy element prognozowania dla transportu drogowego, kolejowego i lotniczego, który dzięki analitycznej pracy specjalistów, uwzgledniającej algorytmy i struktury całego modelu oraz spójne założenia w zakresie metodyki, pozwala na opracowanie prognoz dla całego kraju. Na ich podstawie, na dalszym etapie prac dla każdej konkretnej linii opracowuje się szczegółowe analizy uwzględniając różne warianty trasowań, lokalizacje stacji, powiązania z innymi gałęziami transportu czy udział w przewozach np. ponadprzeciętnego sezonowego ruchu turystycznego i międzynarodowego. Przy opracowaniu tych szczegółowych analiz wykorzystuje się dodatkowe badania zaprojektowane specjalnie pod konkretną inwestycję, a w wybranych przypadkach zanonimizowane dane z telefonii komórkowej (BIG DATA).

W najnowszej wersji PMT w procesie prognozowania zaktualizowano i uzupełniono stan istniejącej i projektowanej sieci kolejowej w szczególności dla parametrów takich jak elektryfikacja linii, liczba torów, dopuszczalne prędkości. Uwzględniono także oddane do użytku w ostatnim czasie nowe stacje kolejowe i przystanki. Dla linii CPK wprowadzono szczegóły ogłoszonych wariantów inwestorskich dla odcinków Warszawa – CPK – Łódź, Łętownia – Rzeszów, Łódź – Wrocław czy Katowice – Ostrawa. Modelowanie w PMT zyskało również możliwość importu aktualnych rozkładów jazdy zgodnych ze standardem General Transit Feed Specification (GTFS) i zawiera również nowe dane o międzynarodowych prognozach kolejowych opracowanych w ramach projektu KDP V4.

Prócz około 2 tysięcy km nowych linii planowanych w ramach CPK, w najnowszych prognozach PMT uwzględniono efekty programu „Kolej Plus”. Zakłada on dofinansowanie do modernizacji i budowy 1200 km linii kolejowych, które uzupełnią lokalną i regionalną infrastrukturę kolejową do 2029 roku. Modelowanie bierze również pod uwagę inwestycje w konkurencyjne do kolei gałęzie transportu – „Rządowy Program Budowy Dróg Krajowych do 2030 r. (z perspektywą do 2033 r.)”, co umożliwiło dokładną analizę wpływu inwestycji kolejowych na transport drogowy i odwrotnie.

Co mówią nowe dane?

Najnowsze prognozy PMT optymistycznie oceniają efekt dużych nakładów finansowych, jakie w kolejnych latach planowane są na modernizację kolei w Polsce. W poprzednich prognozach PMT ogłaszanych przed rokiem, szacowano, że polscy dalekobieżni przewoźnicy kolejowi w 2050 roku przewiozą w sumie 120 mln pasażerów rocznie (nie licząc segmentu pociągów osobowych). Najnowsza prognoza mówi o 12% wzroście, co przełoży się na 134 mln pasażerów – 26 milionów w ekspresach regionalnych i 108 milionów, które skorzystają z oferty InterCity i InterRegio, czyli połączeń dalekobieżnych. 



Analiza danych z rozbiciem na poszczególne linie pokazuje wyraźnie zachowawczą tendencję wzrostową w przypadku tras kolejowych nieobjętych inwestycjami i optymistyczne wyniki prognoz dla nowo planowanych i modernizowanych linii kolejowych. Z pewnością wpływ na to ma zwiększenie atrakcyjności transportu kolejowego, a także jego konkurencyjności względem innych, często droższych środków transportu. Prognozy zaburzają nieco dane przewoźników z 2022 roku, który pod względem liczby pasażerów zbliżył się do wielkości prognozowanych w PMT na rok 2030 dla wariantu bezinwestycyjnego (czyli bez budowy nowych linii kolejowych przez CPK i bez znaczącej poprawy oferty przewozowej). Trzeba jednak pamiętać, że z uwagi na wybuch wojny na Ukrainie i związany z tym duży napływ imigrantów oraz ceny paliw był on wyjątkowy i prawdopodobnie będzie niemiarodajny w dłuższej czasowej perspektywie.

W nowych danych wynikających z prognoz PMT widoczne są wzrosty w liczbie pasażerów w obszarze węzła kolejowego CPK, dla którego precyzyjnie odwzorowano relacje pociągów i obciążenie łącznic. Czterokrotnie zwiększyła się prognozowana liczba pasażerów dla linii KDP Katowice – granica państwa, a największe obciążenie linii PMT zakłada dla relacji takich jak Warszawa – Poznań/Wrocław, Kraków – Katowice i kierunku z CMK na północ Polski. Nowe prognozy potwierdzają, że w 2050 roku ruch kolejowy będzie stanowił atrakcyjną alternatywę dla transportu drogowego w relacjach dalekobieżnych. Na przykład w wyniku zaktualizowanej prognozy ruchu na odcinku Łódź-Wrocław można się spodziewać potoków pasażerów nie rzędu 15 tys. dobowo (jak wynikało z poprzednich prognoz), a blisko 20 tys. Przekładając te wartości na projektowane drogi, potok tego rzędu wymagałby budowy drogi ekspresowej w standardzie drogi dwujezdniowej o dwóch pasach w każdym z kierunków.



Istotne przyrosty pojawiają się również w najnowszych prognozach PMT dla kolei regionalnych, które w największym stopniu są beneficjentami programu „Kolej Plus”. Po uwzględnieniu docelowej kompleksowej oferty przewozowej dla tych kolei na obszarze całej Polski i wprowadzeniu do modelowania cyklicznych rozkładów jazdy, widać znaczący wzrost prognoz dla kolei ogółem. Biorąc pod uwagę 108 mln pasażerów rocznie w kolei dalekobieżnej i dodając do tego aktualne prognozy ruchu dla kolei regionalnych, szacuje się, że docelowo polska kolej może spodziewać się ponad 500 mln pasażerów rocznie. Kolej regionalna, mimo zwiększenia prognoz, wciąż ma ogromne rezerwy pod względem liczby przewiezionych pasażerów. Jak zaznaczają autorzy analizy, potencjał do dalszego wzrostu szczególnie widoczny jest w ramach rozwijanych kolei miejskich i aglomeracyjnych. Szczegółowe badania w tym zakresie prowadzone są m.in. w ramach Planów Mobilności dla poszczególnych metropolii. W zależności od ich wyników i wprowadzanych w przyszłości rozwiązań integrujących komunikację miejską z koleją regionalną, liczba pasażerów może się znacząco zwiększyć w wyniku przejęcia krótszych, codziennych podróży z innych środków transportu.



Prognozy PMT będą uaktualniane

Wobec wniosków płynących z realizowanych STEŚ dla nowych linii CPK, ogłaszanych wariantów inwestorskich i oddawania do użytku kolejnych odcinków kolejowych, aktualizacje prognoz PMT będą koniecznością. Dane wynikające z modelu będą zmieniały się również w oparciu o aktualizacje prognoz ruchu lotniczego i efekty prac nad Horyzontalnym Rozkładem Jazdy. Określi on cykliczny, zintegrowany rozkład jazdy pociągów w skali całego kraju, po liberalizacji polskiego rynku dalekobieżnych przewozów pasażerskich w 2030 roku.