Kiedy przetargi będą w Polsce decydować o wyborze przewoźnika kolejowego?

Wprowadzenie zmian na rynku usług kolejowych przewozów pasażerskich zapowiada IV pakiet kolejowy. Jego wdrożenie w państwach Unii Europejskiej ma doprowadzić do uwolnienia sporej części rynku przewozów kolejowych. Państwo i samorządowcy organizujący przewozy kolejowe dostają do ręki narzędzie w postaci przetargu na wykonywanie usług. Można je było jednak organizować od lat, a w skali całego kraju skorzystał z tego przywileju jedynie urząd marszałkowski województwa kujawsko-pomorskiego, który wpuścił na część swoich torów Arrivę RP.

W praktyce, większość marszałków zamiast organizować przetargi i dopuszczać do przewozów spółki w nich wyłonione, woli (co jest zgodne z prawem) przekazywać usługę przewozu pasażerów swojej spółce samorządowej lub Przewozom Regionalnym. Komisja Europejska, póki co, dopuszcza taką możliwość. Do kiedy?

Otwarcie rynku w 2030 roku. Gdzieniegdzie wcześniej

– Samorządy wojewódzkie mają możliwość bezprzetargowego powierzania usług (jeśli istnieje ku temu przesłanka) swoim przewoźnikom do końca 2020 roku. W przypadku Przewozów Regionalnych i przewoźników samorządowych od tej daty można zlecić im maksymalnie 10-letnie przewozy. Oznacza to, że bez przetargu mogą wykonywać przewozy do 2030 roku – powiedział Tadeusz Syryjczyk, były minister transportu i partner w ZDG TOR.

Opcja ewentualnego przedłużenia daty wykonywania usług o kolejne 5 lat, do 2035 roku, nie jest możliwa w wypadku tego przewoźnika. Ograniczenie do 10-letniej umowy jest efektem porozumienia między polskim rządem a Komisją Europejską. Ograniczenie czasu ewentualnego powierzenia ma być formą rekompensaty rynkowi faktu udzielenia znacznej pomocy finansowej przez rząd, na oddłużenie Przewozów Regionalnych.

Warunkiem bezprzetargowego powierzenia umowy na wykonywanie przewozów kolejowych aż do 2030, jest zakończenie obecnie trwających umów przed 2020 rokiem. Wówczas marszałek danego województwa musi ogłosić chęć powierzenia usługi przynajmniej na rok przed rozpoczęciem obowiązywania nowej umowy, czyli do grudnia 2018. Przykładem takiego działania jest powierzenie przewozów od grudnia 2019 do roku 2030 Przewozom Regionalnym w Małopolsce, chęć podziału rynku na podobnej zasadzie i w podobnych terminach w Łódzkiem pomiędzy ŁKA i Przewozy Regionalne, czy powierzenie wykonywania przewozów do roku 2030 Kolejom Śląskim.

W innej sytuacji są samorządy, które powierzały wykonywanie przewozów kolejowych np. do roku 2023, czy 2026. Ustające pomiędzy 2020 a 2030 rokiem powierzone umowy nie będą mogły być przedłużone. Samorządowcy będą musieli ogłaszać przetarg na zasadach konkurencyjności.

PKP Intercity bez większej konkurencji raczej do 2035 roku

W nieco innej sytuacji jest PKP Intercity. – Umowy z wolnej ręki dla tego rodzaju przewozów można zawierać do grudnia 2023 roku, na okres kolejnych 10 lub nawet 15 lat. Ale obecna umowa z PKP Intercity kończy się w 2020 roku, a to oznacza, że umowę bez przetargu na połączenia dotowane można zawrzeć maksymalnie na okres 15 lat, a więc do 2035 roku. Jest bowiem niemal pewne, że Ministerstwo Infrastruktury, które zamawia pociągi w ramach PSC, określi w powierzeniu kontrakt 15-letni.

W teorii nikt nie będzie ograniczał możliwości uruchamiania pociągów dalekobieżnych w ramach „otwartego dostępu”. Urząd Transportu Kolejowego, w wypadku otrzymania wniosków o taki dostęp, ma jednak trudny orzech do zgryzienia, próbując ustalić gdzie komercyjny pociąg może zaszkodzić rachunkowi ekonomicznemu pociągów, które kursują w ramach PSC. Dotąd wnioski o realizację połączeń komercyjnych umożliwiają kursowanie po terytorium Polski pociągom PKP Intercity, Przewozów Regionalnych, Leo Expressu i Arrivy.