PKBWK przechodzi pod kuratelę Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji [aktualizacja]

[aktualizacja]

30 sierpnia sejm przegłosował nowelę ustawy o transporcie kolejowym. W myśl zmiany Państwowa Komisja Badania Wypadków Kolejowych, po vacatio legis, zostanie wyłączona ze struktur Ministerstwa Infrastruktury i przejdzie pod kuratelę Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Zmiana jest efektem wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z czerwca 2018. Trybunał orzekł wówczas, że działalność Komisji w ramach resortu infrastruktury, obok PKP Polskich Linii Kolejowych, nad którymi pieczę także sprawuje minister, nie gwarantuje bezstronności PKBWK. W wielu sprawach dotyczących wypadków kolejowych zwracali na to uwagę także związkowcy reprezentujący m.in. maszynistów kolejowych.

Za uchwaleniem ustawy głosowało 400 posłów, nikt nie był przeciw, od głosu wstrzymała się jedna osoba. W związku ze zmianą do kompetencji ministra spraw wewnętrznych będzie teraz należało dysponowanie środkami przeznaczonymi na działalność Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych. Resort ten zapewni także obsługę administracyjną jej funkcjonowania.

14 października 2019 roku prezydent Andrzej Duda podpisał pakiet zmian ustaw, w tym nowelę ustawy o transporcie kolejowym z dnia 30 sierpnia 2019 r. Tym samym zmiana wchodzi w życie.


Wyrok TSUE w sprawie Komisji

W wyroku z czerwca 2018 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że Rzeczpospolita Polska naruszyła prawo unijne przez nieprzyjęcie środków koniecznych do zagwarantowania niezależności organizacyjnej i decyzyjnej organu dochodzeniowego, tj. Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych (PKBWK) od zarządcy infrastruktury – PKP PLK S.A., nad którym nadzór właścicielski sprawuje w imieniu Skarbu Państwa minister właściwy do spraw transportu. TSUE podzielił stanowisko Komisji Europejskiej w tej sprawie, uznając, że ta zależność narusza zasadę niezależności krajowego organu dochodzeniowego od zarządcy infrastruktury.

Zdaniem TSUE taki stan rzeczy może powodować powstanie konfliktu interesów, ponieważ minister właściwy do spraw transportu, sprawując nadzór właścicielski nad PKP PLK S.A., może wpływać na prowadzenie prac przez PKBWK w taki sposób, aby polski organ dochodzeniowy nie wykazywał naruszeń lub błędów PKP PLK S.A., które mogły spowodować powstanie danego zdarzenia kolejowego. 

Ministerstwo Infrastruktury w kwietniu 2019 do konsultacji projekt rozporządzenia, mając na uwadze "treść rozstrzygnięcia TSUE, a w szczególności konieczność jego pilnego wykonania przez Rzeczpospolitą Polską". Zdaniem ministerstwa wyrok uzasadnia wyłączenie PKBWK ze struktury organizacyjnej Ministerstwa Infrastruktury, a następnie włączenie jej do struktury organizacyjnej innego urzędu administracji publicznej. W świetle wyroku, minister właściwy do spraw transportu powinien zostać pozbawiony kompetencji do powoływania i odwoływania składu PKBWK oraz dysponowania środkami przeznaczonymi na działalność PKBWK. Kompetencje te należy przekazać innemu organowi - czytamy. Tym resortem będzie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Jak czytamy, w większości państw członkowskich UE krajowe organy zajmujące się badaniem wypadków kolejowych funkcjonują jako część ministerstwa dopowiedzianego za transport. W niektórych krajach (Niemcy, Czechy) powołano odrębny wyspecjalizowany organ do badania wypadków na kolei. Funkcjonują także krajowe agencje dochodzeniowe (m.in. we Francji) powołane do badania wypadków we wszystkich gałęziach transportu (lotnictwo, kolejnictwo, ruch drogowy). W dwóch przypadkach (Litwa, Finlandia) komisja działa jako część ministerstwa sprawiedliwości.

Projekt nie przewiduje zasadniczych zmian w zadaniach i kompetencjach PKBWK – będą one co do zasady takie jak w przypadku PKBWK działającej przy ministrze właściwym do spraw transportu.