Innowacje na kolei. Jak nie teraz, to później może być ciężko

Temat innowacji w branży kolejowej był obecny podczas dyskusji na IV Europejskim Forum Taborowym. Uczestnicy zastanawiali się nad znaczeniem obecności programów sektorowych dla transportu prowadzonych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Programy sektorowe dedykowane są konkretnym gałęziom gospodarki. Tuż przed wprowadzeniem każdego z nich, NCBiR prowadził analizę, jakie sektory potrzebują wsparcia i to właśnie pod ich kątem tworzone są konkursy w których producenci mogą liczyć na finansowe wsparcie.

Całkowita wartość dotychczas sfinansowanych programów przez NCBiR to już ponad 3 mld zł, z czego 2,2 mld zł to kwota samego dofinansowania, zaś reszta to wkład własny beneficjentów. NCBiR najmocniej wspierało do tej pory sektor lotniczy. Transport kolejowy zajął dopiero 3 miejsce. Na projekty innowacji w transporcie kolejowym przekazano na razie ponad 150 mln zł. Właśnie ze względu na tak małe wsparcie, zdecydowano o uruchomieniu programu sektorowego Innotabor, dedykowanego producentom taboru szynowego. Jego celem jest zwiększenie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw po 2020 roku.

Co ważne, dofinansowanie może być przekazane albo na projekty, które zawierają badania przemysłowe i prace rozwojowe lub tylko na prace rozwojowe, co oznacza w skrócie, że każdy projekt musi osiągnąć etap prac rozwojowych, nazywany siódmym poziomem gotowości technologicznej. Co więcej, każdy beneficjent jest zobowiązany do wdrożenia wyników projektu w ciągu 3 lat od jego zakończenia. Pierwszy konkurs został już rozstrzygnięty. Z 14 wniosków, aż 13 wybrano do dofinansowania, gdzie NCBiR przeznaczy 157 mln zł. Wartość projektów to 317 mln zł.

Patrzmy na innowację szeroko

– Nareszcie mamy program, który jest adresowany do branży kolejowej – przyznaje Bartosz Firlik, dr inż. z Politechniki Poznańskiej, Instytutu Silników Spalinowych i Transportu. – Cieszy nie tylko duże zainteresowanie producentami tym programem, co wymagana kwestia gotowości, zapisana w regulaminie – dodaje.

Zdaniem Kazimierza Anhalta, członka zespołu ds. Transoformacji Przemysłowej przy Ministerstwie Rozwoju, w programach sektorowych brakuje synergii pomiędzy innymi programami, wymienia tutaj inny program, jak Horyzont 2020. To program finansowania badań naukowych i innowacji, którego celem jest stworzenie spójnego systemu finansowania innowacji: od koncepcji naukowej, poprzez etap badań, aż po wdrożenie nowych rozwiązań, produktów czy technologii. – Jeśli dobrze zbudujemy zakres tematyczny programów sektorowych, to może nie tyle będziemy mogli powielić pewne zagadnienia, które są występują w programie Horyzonty, ale uczynić je komplementarnymi do programu Horyzonty, co da nam niesamowitą przewagę kompetencyjną i strategiczną – zauważa.

Rację Anhaltowi przyznał Jakub Murawski, zastępca kierownika sekcji zarządzania programami badań Innotabor z NCBiR. – To co oferujemy w NCBiR, powinno w jakiś sposób uzupełniać się, to co oferuje Komisja Europejska, m.in. w ramach programu Horyzont 2020, i jak najbardziej będziemy starali się uwzględnić te kwestie przy aktualizacji agendy badawczej przy opracowaniu tematów dla kolejnego konkursu Innotabor – zaznaczył Murawski.

Przyglądajmy się też start-upom

Z kolei Bartosz Firlik, dr inż. z Politechniki Poznańskiej zaproponował także, że przydałaby się w Polsce interakcja programów wraz z programami które byłyby adresowane do pomysłów na wczesnym poziomie gotowości. – Takich innowacji w zalążku, na które może przemysł jeszcze nie jest gotowy, ale które warto już teraz rozwijać, żeby za kilka lat mogły zostać od razu wdrożone, gdy przyjdzie na to czas – wyjaśnia..

Niewątpliwie należałoby jednak wspomnieć o pewnym ryzyku, jakim obarczone są start-upy, a mianowicie, nie każdy pomysł może zostać w przyszłości wykorzystany. To ryzyko jednak mogłoby amortyzować państwo. – Jeżeli chodzi o badania od drugiego do szóstego poziomu gotowości technologicznej, czyli takie projekty, które nie kończą się na minimalnym siódmym poziomie gotowości technologicznej, gdzie wymagany jest prototyp rozwiązania, to jak najbardziej, jest możliwość ich finansowania w innych programach NCBiR-u – mówi Jakub Murawski. Zaznacza jednak, że nie są to programy sektorowe, gdyż te zawsze zakładają osiągnięcie siódmego poziomu gotowości technologicznej.

– Jak najbardziej jest możliwa sytuacja, gdzie w jakimś programie horyzontalnym NCBiR-u technologia zostanie rozwinięta do 3 lub 4 poziomu gotowości technologicznej, natomiast kolejne prace będą już finansowane w ramach Innotaboru – wskazuje Murawski.

Rozwijać już mocno rozwinięte?

Wymóg stworzenia prototypu, który musi zostać wdrożony na rynek, podoba się Pawłowi Choduniowi, dyrektorowi finansowemu w Medcomie. – Projekty zaczynają mieć bardzo duży nacisk na komercjalizację. Dochodzimy do tego, że nie powstają piękna opracowania do postawienia na półkę, tylko po to, żeby rzeczywiście produkt opracować i potem sprzedawać – podkreśla. Dodał, że polska branża kolejowa jest jedną z nielicznych w Polsce, gdzie przedsiębiorstwa same w sobie są bardzo innowacyjne. – Wystarczy popatrzeć na naszych producentów taboru, ile w ciągu ostatnich kilku lat opracowali nowych projektów. Dofinansowanie tych firm będzie największa korzyścią, bo zainwestowane pieniądze powinny przynieść już niedługo namacalne efekty – podkreśla.

Powstaje jednak pytanie, czy inwestowanie w obecnie opracowywane technologie, nie przekłada się na to, że projekty z obszaru pomysłów na wczesnym etapie rozwoju, miałyby utrudniony rozwój. – To zależy na czym chcemy się skupić – zauważa Paweł Choduń. – Jeżeli mamy rozwijać gospodarkę i zacząć sprzedawać coraz więcej na zewnątrz, to musimy się skupić zarówno na start-upach, ale przede wszystkim na technologiach w których jesteśmy silni. Za 4-5 lat skończy się bardzo duży impuls popytowy, bo skończą się środki przeznaczone na dotacje na inwestycje w tabor. Jeżeli do tej pory nie wykorzystamy tego czasu i nie stworzymy innowacyjnych rozwiązań taborowych, to będzie ciężko polskim producentom konkurować za 5 lat na światłych rynkach – podkreśla.

– Jeżeli finansowalibyśmy projekty na wcześniejszych poziomach gotowości technologicznej, to mielibyśmy mniejsze prawdopodobieństwo wdrożenia takich projektów, a trzeba pamiętać, że beneficjent do trzech lat od zakończenia projektu, musi swój produkt wprowadzić na rynek – wyjaśnia Murawski.