NIK: PKP było źle zarządzane, a Pendolino kupiono bez sensu

Wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli Wojciech Kutyła przedstawił na posiedzeniu sejmowej komisji infrastruktury wyniki kontroli funkcjonowania grupy PKP SA, która objęła 14 najważniejszych spółek grupy PKP od 2010 do 2013 oraz działania Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju w zakresie nadzoru nad PKP SA. 

Reformy nie przyniosły poprawy

Izba negatywnie ocenia proces restrukturyzacji i komercjalizacji PKP rozpoczęty w 2000 r. – Mimo podjęcia przekształceń od 2001 r. Grupa nie zawsze uzyskiwała pozytywne wyniki ekonomiczne. PKP SA ponosiła straty, rosło zadłużenie kolei, które w tym czasie traciły rynek na rzecz transportu drogowego – podsumowuje wiceprezes NIK.

NIK negatywnie ocenia funkcjonowanie i organizację Grupy PKP jako holdingu. PKP SA nie wypracowała zasad działalności grupy, nie wykształciła struktur, których zadania byłyby jasno określone, nie wyznaczyła celów i kompetencji struktur.

Pozytywnie natomiast oceniono działania, które doprowadziły do dodatnich wyników finansowych w latach 2010-2012 oraz proces prywatyzacji Polskich Kolei Linowych i wprowadzenie PKP Cargo na GPW. NIK zwraca jednak uwagę, że przyjęte w 2010 r. cele prywatyzacji uzyskano jedynie dla trzech spośród 15 spółek grupy PKP, w efekcie czego w holdingu tym pozostają spółki, których działalność nie ma związku z transportem kolejowym i które ponoszą straty. NIK ma tu na myśli spółki Natura Tour i Drukarnię Kolejową.

Prywatyzacja wbrew zaleceniom

W kontroli NIK zawarto wniosek o zwiększenie wpływu państwa na zarządzanie infrastrukturą energetyczną i informatyczną niezbędną do funkcjonowania kolei. Izba krytycznie ocenia bowiem funkcjonowanie PKP Energetyki. Jako przykład podaje rozpoczętą inwestycję w elektrociepłownie, która została przerwana, a przewidziane środki przeznaczono na modernizację sieci trakcyjnej na CMK. Tymczasem, jak zauważył obecny na posiedzeniu wiceminister infrastruktury Piotr Stomma, poprzedni rząd nie tylko nie wykonał zalecenia NIK, ale wręcz poprzez prywatyzację PKP Energetyka ten wpływ państwa został utracony. 

– Do ministra infrastruktury i rozwoju wpłynęły wnioski o zabezpieczenie wpływu państwa na infrastrukturę energetyczną, tymczasem jesienią ubiegłego roku sprywatyzowano PKP Energetykę. NIK mówiła o wzmocnieniu wpływu a my się tego wpływu pozbawiliśmy – powiedział Stomma.

Pendolino drogie i niepotrzebne

Suchej nitki NIK nie pozostawiło na projekcie Pendolino. Zdaniem Izby, zakup tych pociągów przez PKP Intercity nie miał żadnego uzasadnienia i został źle przeprowadzony. Jak zauważa NIK, pomimo ogłoszenia przetargu w 2008 i zakupu w 2011 składów Pendolino spółki z grupy PKP: PLK i PKP Energetyka nie przeprowadziły modernizacji umożliwiającej wykorzystanie pociągów Pendolino do podróży z prędkością powyżej 200 km/h do czego ten tabor został zaprojektowany.

– PLK nie przewiduje dostosowania do prędkości powyżej 200 km/h większości linii kolejowych, po których jadą polskie Pendolino, a stan zaawansowania obecnych projektów modernizacyjnych pokazuje, że prędkość powyżej 200 km/h będzie osiągana jedynie na niektórych odcinkach CMK – stwierdza wiceprezes NIK.

Uzyskane dzięki zakupowi włoskich pociągów różnice dotyczące czasu jazdy i komfortu podróży między Pendolino a klasycznymi pociągami są nieznaczne. Tymczasem wg analiz NIK cena pociągów o prędkości maksymalnej do 190 kmh jest znacznie nisza niż Pendolino, natomiast koszty serwisowania składów Alstomu są dwa razy wyższe niż pociągów standardowych. Wg NIK zakup Pendolino był nieuzasadniony ekonomicznie. Pociągi dużej prędkości kupiono mimo braku odpowiedniej infrastruktury. W dodatku nawet po zmodernizowaniu infrastruktury Pendolino nie osiągnie zakładanego skrócenia czasu jazdy, gdyż musi się zatrzymywać na większej liczbie stacji, co wynika z warunków na jakich PKP Intercity uzyskały dofinansowanie z UE.

PLK nie potrafi inwestować

NIK zwraca też uwagę, że PLK nieterminowo i w niepełnym zakresie realizowała zakładane strategie. PLK nieefektywnie wykorzystywała środki z funduszy unijnych. W badanym okresie nie podpisano umów na dofinansowanie 48 proc projektów. PLK nie miała planu spłaty zadłużenia. Ponadto zwiększające się zadłużenie PLK jest poważnym zagrożeniem dla budżetu państwa. Izba krytykuje także liczne zmiany sposobu naliczania opłat za dostęp do infrastruktury, które nie pozwalały na prowadzenie racjonalnej polityki inwestycyjnej przewoźnikom.

Ostre słowa krytyki padły też w stronę spółki PKP SA, która przez kilkanaście lat od początku procesu restrukturyzacji nie wyposażyła większości spółek zależnych w mienie niezbędne do prowadzenia przez nie działalności, czego wymaga ustawa z 2000 r. Spółki te mimo teoretycznej autonomii muszą zawierać z PKP SA umowy odpłatnej dzierżawy infrastruktury, co niekorzystnie wpływa na ich wyniki finansowe. Sytuację tę skrytykował na posiedzeniu komisji minister Stomma, który zapowiedział podjęcie działań zmierzających do przekazania spółkom niezbędnego mienia i uregulowanie stanu prawnego nieruchomości PKP.