Ministerstwo Kultury może wesprzeć remonty zabytków kolejnictwa

W Polsce zachowało się jeszcze wiele czynnych kolei wąskotorowych. W wielu przypadkach ich zarządcami są organizacje pozarządowe lub samorządy lokalne. Podmioty te zwykle zajmują się utrzymaniem historycznego taboru i infrastruktury, w tym obiektami wpisanymi do rejestru lub ewidencji zabytków. Nierzadko dzięki ich zaangażowaniu koleje wąskotorowe dają możliwość obcowania z „żywą historią” – prowadzone są skanseny historycznego taboru, izby tradycji kolejowej oraz wykonywane są przewozy turystyczne, także z wykorzystaniem historycznego taboru. Jednak coraz bardziej palącym problemem jest postępująca dekapitalizacja infrastruktury i taboru. Skutkuje to kurczeniem się i tak bardzo ograniczonej sieci dróg kolejowych wąskotorowych, a to może przełożyć się na pogorszenie stanu obiektów znajdujących się pod ochroną prawa.

Formą pomocy miały być nowe przepisy uchwalone w ramach nowelizacji „prawa kolejowego”. Zmiany weszły w życie 1 czerwca 2018 r. Miały one ułatwiać przekazywanie mienia kolejowego niepotrzebnego dla spółek kolejowych powstałych w ramach restrukturyzacji PKP, a cennego dla zarządców mniejszych kolei. Jednak z sygnałów docierających do redakcji „Rynku Kolejowego” wynika, że nowe prawo zdaje się być "martwe" – zarządy spółek kolejowych nie przekazują materiałów staroużytecznych. Więcej na ten temat można przeczytać tutaj.

„Rynek Kolejowy” wystąpił do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z zapytaniem na temat możliwości wsparcia ze strony resortu podmiotów zajmujących się ochroną dziedzictwa kolejowego, w szczególności zarządców kolei wąskotorowych. Jak informuje „Rynek Kolejowy” Anna Bocian, rzecznik prasowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, resort nie ma kompetencji w zakresie realizacji przepisów regulujących przekazywanie zbędnego mienia kolejowego. – Niezależnie od powyższego Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, uwzględniając fakt, że zabytki kolejowe stanowią istotną i integralną część dziedzictwa kulturowego, podejmuje działania w celu zachowania tego dziedzictwa w dobrym stanie w ramach swoich kompetencji – wyjaśnia Anna Bocian.

Jak informuje rzecznik, działalność organów państwa w zakresie ochrony zabytków polega na m.in. udzielaniu dotacji dysponentom zabytków na dofinansowanie prac konserwatorskich i restauratorskich zabytków. – Dysponenci zabytków mogą jednak ubiegać się o dotacje na sfinansowanie kosztów prac i robót, udzielane przez organy państwowe: ministra kultury i dziedzictwa narodowego (program dostępny na stronie internetowej ministerstwa – www.mkidn.gov.pl) oraz wojewódzkich konserwatorów zabytków, jak i organy stanowiące gmin i powiatów – stwierdza Anna Bocian. Wskazuje na Program Ochrony Zabytków, w ramach którego minister kultury i dziedzictwa narodowego udziela dotacji na prace prowadzone przy obiektach wpisanych do rejestru zabytków. Na liście zadań realizowanych ze wsparciem resortu, w ramach edycji 2018 programu, dotacje w wysokości 200 tys. zł otrzymało przedsięwzięcie pn. „Aleksandrów Kujawski, dworzec kolejowy (1860-1879 r.): remont dachu i więźby dachowej (od holu głównego do sali rewizyjnej)”, realizowane przez Gminę Aleksandrów Kujawski.

W tym miejscu należy jednak zauważyć, że kilka innych wniosków dotyczących dziedzictwa kolejowego nie uzyskało dofinansowania. Starały się o nie m.in. Stacja Muzeum na renowację i naprawę 18 jednostek taboru normalnotorowego i wąskotorowego, Wigierska Kolej Wąskotorowa na remont dwóch parowozowni i dyspozytorni oraz Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska na remontu budynku warsztatu.

Anna Bocian wskazała również na inne czynności podejmowane na rzecz ochrony zabytków kolejowych. – Departament Ochrony Zabytków podjął działania w celu usprawnienia skuteczności sprawowanej ochrony nad zabytkami kolejowymi. Pismem z 4 czerwca 2018 r. zwrócił się do wojewódzkich konserwatorów zabytków z prośbą o przekazanie szczegółowych informacji dotyczących zasobu dziedzictwa kolejowego, zlokalizowanych na terenie ich właściwości miejscowej, w zakresie liczby obiektów oraz aktualnego stanu ich zachowania. Zebrane dane poddawane są wnikliwej analizie – wyjaśnia. – Departament Ochrony Zabytków, każdorazowo po otrzymaniu informacji dotyczących sytuacji zagrażających zabytkom, podejmuje stosowne działania w tym zakresie – podkreśla.

Jak zaznacza przedstawicielka resortu, do zadań właściciela lub posiadacza zabytku należy m.in. opieka nad nim, w tym zabezpieczenie i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, korzystanie z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości oraz prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku. Zasadniczo koszty opieki nad zabytkiem ponosi podmiot mający tytuł prawny do obiektu.